Her yerde olduğu gibi hastanelerde sağlık çalışanlarına karşı işlenen suçlar gün geçtikçe artmaktadır. Bu tür vakalarda “doktora şiddet” ifadesi sıkça kullanılsa da, aslında “sağlıkta şiddet” kavramı doktorlarla birlikte hemşireleri, hasta bakıcıları ve tüm sağlık çalışanlarını kapsayan daha geniş bir sorunu ifade etmektedir. Bu tür durumlarla mücadele edebilmek için doktorların ve diğer sağlık çalışanlarının kullanabileceği belirli kod uygulamaları bulunmaktadır.
Sağlık Çalışanına Karşı Saldırılarda Kodlar Nelerdir?
Sağlık çalışanlarına karşı işlenen sözlü ve yazılı şiddeti azaltmak, hastanelerde işleyişi düzeltip acil durumlarda müdahaleyi hızlandırmak vb. için beyaz, mavi, pembe ve kırmızı kodlar geliştirilmiştir.
Hastanelerde Kullanılan Acil Kodlar
Beyaz Kod (1111); Hastanelerde çalışanlara yönelik şiddeti önlemeyi amaçlayan acil durum alarm aracıdır.
Mavi Kod (2222); Acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyan hastalar, hasta yakınları ve tüm hastane personeline en kısa sürede müdahale edilmesini sağlayan acil durum alarm aracıdır.
Pembe Kod (3333); Hastanede tedavi için bulunan bebek veya çocuk hastayı kaçırma girişiminin veya kaçırma durumunun tespit edilmesi halinde uygulanan acil durum alarm aracıdır.
Kırmızı Kod (4444); Yangın/Duman görülmesi halinde müdahale edilmesini sağlayan acil durum alarm aracıdır. Bizim makalemizde ele alacağımız başlık Beyaz Koddur.
Hastanelerde Beyaz Kod Ne Demektir?
Beyaz kod; sağlık çalışanlarına karşı hastanelerde işlenen şiddeti ve tehdidi önlemek ve görevlilerin en hızlı şekilde olay yerine intikal etmesi için kurulmuş bir güvenlik önlemidir. Bu kod, özellikle hastanelerde, sağlık ocaklarında veya diğer sağlık kurumlarında, çalışanların herhangi bir tehdit ya da saldırıya uğradıklarında derhal olayın güvenlik birimlerine iletilmesini sağlayan bir sistemdir.
Bu sistemin amacı, sağlık çalışanlarının maruz kaldığı sözlü ve fiziksel şiddet gibi tehlikeler karşısında güvenlik önlemleri alarak Türk Ceza Kanunu’na göre suç sayılabilecek veya sayılamayacak olayın büyümesini engellemektir. Bu nedenden dolayı beyaz kod uygulaması büyük önem taşımaktadır. Bu uygulama, özellikle hastanelerde güvenliği sağlamak adına oldukça kritik bir rol oynamaktadır. Beyaz kod uygulaması Sağlık Bakanlığı tarafından 2015 yılında uygulamaya konulmuştur.
Beyaz kod mağdurları sağlık çalışanlarıdır. Sağlık çalışanları kamu ve özel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kamu çalışanlarına karşı işlenen herhangi bir suç, suçun nitelikli halini oluşturur ve suçu işleyenin cezasında da artırım sebebidir.
Beyaz Kodun Amacı Nedir?
- Sağlık çalışanının güvenliğini artırmak
- Sağlık çalışanının moral ve motivasyonun düşmesini engellemek
- Sağlık çalışanına, karşı işlenen suçlara karşı hızlı müdahale etmek
- Sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmak
- Sağlık çalışanına karşı işlenecek suçlarda caydırıcılık sağlamak
- Sağlık çalışanına karşı işlenmiş suçların kayıt dışı kalmasını engellemek
Beyaz Kod Nasıl Güvenlik Birimlerine Bildirilir?
- Sabit hat üzerinden 1111’i arayarak
- 113 beyaz kodu arayarak
- https://beyazkod.saglik.gov.tr adresindeki formu doldurarak
Güvenlik birimleri kendisine yapılan beyaz kod bildiriminden sonra olay yerine en hızlı şekilde intikal ederek olayın boyutuna göre ifade alınması, olaya müdahale, tespitler ve tutanakların hazırlanması gibi işlemleri yaparak soruşturmanın başlamasını sağlamalıdır.
Beyaz Kod verildiğinde, şüpheli kişi veya durumla ilgili belirli bir dizi işlem yapılır. Bu süreç, sağlık çalışanlarının güvenliğini sağlamak amacıyla titizlikle yönetilir.
Beyaz Kod Çağrısı Yapıldıktan Sonra Ne Olur?
Öncelikle doktor, hemşire, hasta bakıcı gibi sağlık çalışanları şiddet ya da tehdit durumu ile karşılaştığında Beyaz Kod vererek durumun sisteme kaydını sağlar. Sağlık çalışanı bu kaydı sözlü olarak 1111 veya 113 arayarak yapabileceği gibi yazılı olarak da yapabilir. Peki doktor beyaz kod verirse ne olur?
Sağlık çalışanı suça konu olay geçtikten sonra veya kendini güvenli bir yere aldıktan sonra olayı anlatan, herhangi bir sansürleme olmadan tutanak hazırlaması gerekmektedir. Olaya ilişkin deliller, görüntü kayıtları, fotoğraflar olması halinde tutanağın ekine muhakkak eklenerek sağlık kurumunda Beyaz Kod ile görevlendirilen güvenlik görevlisi ve varsa hastane emniyet görevlisine bildirildikten sonra Çalışan Hakları Birimine bildirilmelidir. Çalışan Hakları Birimi sağlık kurumunun yetkililerine bildirdikten sonra savcılığa gönderilir.
Savcılığa yapılan bu bildirim sonucu tarafınıza özel vekaletname ile yardımcı olabileceğimiz gibi devlet tarafından avukat atanmasını da talep edebilirsiniz.
Sağlık çalışanına yazılı olarak şikâyette bulunabileceği gibi sözlü olarak 1111 veya 113 arayarak da şikâyet kaydı oluşturabilir. Yapılan bu kayıttan sonra olayın büyüklüğüne göre kolluk kuvvetine haber verilir.
Beyaz Kod çağrısı yapıldığında, kolluk kuvvetleri derhal olay yerine yönlendirilir. Olayın ciddiyetine göre, kolluk kuvveti şüpheliyi sakinleştirmeye çalışır, gerekirse zorla dışarı çıkarabilir veya olay yerinden uzaklaştırabilir. Eğer yapılan tüm bu müdahaleler sonuç vermiyorsa kolluk kuvveti şüpheliyi tutuklayabilir.
Eğer olayda sağlık çalışanına karşı şiddet, tehdit veya başka bir suç unsuru varsa, olaya müdahale eden güvenlik birimleri ve sağlık kurumu yöneticileri, durumu polise bildirir. Şüpheli hakkında adli işlem başlatılabilir ve kolluk kuvveti şüphelinin ifadesini alarak soruşturmanın başlaması ve şüphelinin ceza alması için gerekli işlemleri yapar.
Beyaz Kod verilen durumlarda, şiddete uğrayan sağlık çalışanlarının psikolojik destek alması sağlık kuruluşu tarafından sağlanır. Sağlık kuruluşları, şiddet olaylarının ardından çalışanlarına destek sunarak hem duygusal hem de fiziksel iyileşmelerine yardımcı olabilir.
Hangi Suçlar İçin Beyaz Kod Verilebilir?
Sağlık çalışanına karşı işlenen aşağıdaki suçlar için sağlık çalışanı tarafından beyaz kod verilebilir. Bu suçlar;
1. Fiziksel Şiddet
Sağlık çalışanına fiziksel saldırı düzenleyen biri hakkında “kasten yaralama” suçundan soruşturma başlatılacaktır. Bu suç, Türk Ceza Kanunu’na (TCK) göre cezai yaptırımlar içerir ve saldırının şiddetine bağlı olarak cezanın süresi değişir. Eğer saldırı, “basit yaralama” değil de daha ağır bir durum oluşturmuşsa (örneğin kemik kırılması, iç organ hasarı gibi) suç nitelikli hal olacağından dolayı ceza şüphelinin yargılandığı mahkeme tarafından daha da artırılacaktır.
2. Sözlü Şiddet ve Tehdit
Eğer şüpheli kişi, sağlık çalışanına yönelik “sağlık çalışanını haksız bir zarara veya kötülüğe uğratacağı bildirilmişse” tehdit suçu işlenmiş olabilir.
Türk Ceza Kanunu madde 106’a göre tehdit suçu, bir kişiye zarar verme amacıyla ciddi bir tehditte bulunmakla ilgilidir ve hapis cezası ile sonuçlanabilir. Örneğin, “Sana zarar vereceğim, yarın ölümü tadacaksın, seni cehenneme göndereceğim, abinin bacaklarını kıracağım, arabanı yakarım ” gibi bir söz, tehdit suçunu oluşturabilir.
3. Doktora Hakaret Suçu
Doktor, hemşire ya da hasta bakıcı olsun, bir sağlık çalışanına karşı şeref ve saygınlığının zedelenmesine, kişinin değersizleştirilmesine ve rencide edilmesine sebep olacak söz söyleyen kişi “hakaret” suçunu işlemiş olur. Bu durumda sağlık çalışanına hakaret suçundan soruşturma başlatılır ve şüpheli kişi Türk Ceza Kanunu madde 125 gereğince cezalandırılır.
Örneğin; ”köpek, eşek, şerefsiz, salak, geri zekalı, hırsız, sahtekâr, aptal, pislik ” gibi kelimeler hakaret suçunu oluşturabilir.
4. Kamu Görevlisine Karşı Görevini Engellemeye Çalışmak
Sağlık çalışanları kamu görevlisi olarak kabul edilir. Bir sağlık çalışanına karşı, görevini engellemeye yönelik saldırı veya davranışlar sergileyen bir kişi, “kamu görevlisine görevini engelleme” suçu kapsamında hakkında soruşturma başlatılır ve Türk Ceza Kanunu madde 265 gereğince cezalandırılır.
Örneğin, bir kişi hastaneye başvurup tedavi almak isteyen birini engelliyorsa veya bir sağlık çalışanının işini yapmasına engel oluyorsa bu kişi hakkında cezai işlem başlatılacaktır.
5. Mala Zarar Verme
Bir kişi, sağlık kurumuna veya sağlık çalışanının çalışma alanlarına kısmen veya tamamen yıkarak, tahrip ederek, yok ederek, bozarak, kullanılamaz hale getirerek ve kirleterek zarar verirse, “mala zarar verme” suçunu işlemiş olur. TCK Madde 151’de “Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Beyaz Kod Nedeniyle Bir Kişi Hakkında Yargılama Başladıysa Ne Olur?
Beyaz Kod uygulaması, sağlık çalışanlarına yönelik şiddet ve tehdit durumlarına karşı bir güvenlik önlemi olarak kullanılsa da Beyaz Kod verildiğinde, şüpheli kişi cezai açıdan yargılanacaktır. Şiddet, tehdit veya saldırıya uğrayan sağlık çalışanı, şüpheli kişi hakkında çeşitli suçlardan dolayı yasal işlem başlatılacak ve bu suçlar şikâyete tabi suçlar olmadığı için sağlık çalışanı şikayetinden vazgeçse dahi şüpheli ceza alacaktır.
1. Suçlunun Tutuklanması veya Duruşma Süreci
Beyaz Kod durumunda, şüpheli hakkında başlatılacak işlemler, suçun ciddiyetine göre değişir. Kolluk kuvvetleri olay yerine geldiğinde, şüpheliye karşı yapılması gerekli bütün işlemler yapılır ve gerekirse şüpheli / suçlu kişi tutuklanarak yargılanmak üzere mahkemeye sevk edilebilir. Gerekli olması halinde ise tutuklanabilir.
2. Hapis Cezası
Sağlık çalışanı beyaz kod verdikten sonra şüpheli/ suçlu hakkında yargılama başlar ve yapılan kovuşturma sonucunda şüphelinin işlemiş olduğu suça göre kişi ceza alır. Sağlık çalışanına karşı işlenen suçların çoğunun Türk Ceza Kanunu’na göre cezai yaptırımları vardır. Şüpheli/suçlu, yapılan suçlamalara ve olayın boyutuna bağlı olarak hapis cezası ile karşılaşabilir.
3. Tazminat Davaları
Sağlık çalışanı, şiddet ya da tehdit sonucu beyaz kod verdikten sonra şüpheli/suçlu kişi ceza alınca, uğradığı maddi ya da manevi zararlar için tazminat davası açabilir. Bu da ayrı bir hukuki yargılama sürecidir.
Beyaz Kod Uygulamasının Kötüye Kullanılması
Sağlık çalışanlarınca bu uygulamanın güvenlik ve caydırıcılık maksadı dışında kamu gücü ve pozisyonunu da kullanarak kötü amaçlı olarak hastayı ve yakınlarını tehdit ve korkutma amaçlı kullanımı halinde, hasta ve hasta yakınlarının da ilgili sağlık çalışanını hem disiplin yönünden hem de ceza süreci bakımından ilgili sağlık birimine ve savcılığa bildirme ve şikayet hakkı vardır.
Şayet sağlık çalışanı gerek olmamasına rağmen bu kodu kullanmış ise bunun da cezai yaptırımı vardır. Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar Nedeniyle Yapılacak Hukuki Yardımın Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca başlatılan Beyaz Kod uygulaması Sağlık Bakanlığı Genelgesi ile tüm sağlık personeline duyurulmuştur.
Bu bağlamda sağlık personeli ile hizmetin alındığı esnada yaşanan kişisel meselelerden kaynaklanan ve hizmetle ilişkisi olmayan fiil ve eylemler nedeniyle beyaz kod kullanılsa dahi bu sağlık personeline beyaz kod açısından hukuki güvence sağlamayacaktır. Ayrıca bu süreç başlatılsa dahi beyaz kodun kullanılmasını gerektiren eylemler ispatlanamadığı ve delillerle desteklenemediği durumlarda da ceza davasının açılması mümkün olamayacaktır.
Öte yandan sağlık çalışanlarının hasta ve hasta yakınlarına kamu gücünü de kullanarak psikolojik şiddet, aşağılama, hakaret, baskı, bezdirme, yıldırma, mobbing, taciz, tehdit, vb. fiillerde bulunması sonrası beyaz kodun kullanılmış olması da sağlık çalışanlarına güvence sağlamayacaktır. Haksız yere beyaz kod kullanıldığını düşünen ve bu durumlara maruz kalan hasta ve hasta yakınlarının da sağlık personellerini şikâyet hakları bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Beyaz Kod uygulaması doğru uygulandığında sağlık çalışanına karşı işlenmesi muhtemel suçlar için caydırıcı olabileceği gibi, sağlık çalışanlarının görevleri esnasında uğradıkları şiddet ve tehdidi azaltacak ve çalışma performansını da artıracak ve güvenliği sağlayacaktır. Ancak her beyaz kod müracaatının sağlık çalışanlarına hukuki güvence sağlayacağının düşünülmemesi gerekmektedir. Şayet beyaz kod kötü amaçlı kullanılmış ise hem bu durum koruma sağlamayacak hem de ilgilisine karşı şikâyet hakkı sunacaktır.