Yabancı çalışma izni, Türkiye’de yabancı uyruklu kişilerin yasal olarak çalışabilmesi için alınması gereken resmi bir izindir. Bu izin, hem yabancı çalışanlar hem de onları istihdam eden işverenler açısından büyük önem taşır. Çalışma izni başvurularında, belirli şartların sağlanması ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen değerlendirme kriterlerine uygunluk gerekir. Bu kapsamda “yabancı uyruklu çalışma izni”, “yabancı çalışma izni şartları”, “çalışma izni değerlendirme kriterleri” ve “çalışma izni nasıl alınır” gibi konular bu yazının temelini oluşturmaktadır.
Yabancı Uyruklu Çalışma İzni Nedir, Çalışma İzni Nasıl Alınır?
Yabancı Çalışma İzni
Yabancı uyruklu çalışma izni, yabancıların Türkiye’de belirli bir işverenin yanında veya kendi adlarına çalışabilmeleri için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından verilen resmi izindir. Kısaca, yabancıların Türkiye’de yasal olarak çalışabilmeleri için bu izni almaları gerekir.
Bu izin, hem yabancılara hem de işverenlere belirli yükümlülükler getirir. Yabancı çalıştırmak isteyen işverenin, yürürlükteki mevzuata göre yabancı çalıştırma izni alması ve çalışma izin başvurusunu doğru şekilde yapması zorunludur.
Çalışma İzni Nasıl Alınır?
Çalışma izni almak için öncelikle başvuru yapılır ve yabancı çalışma izni için gerekli evraklar eksiksiz olarak sunulur. (Bu konuda detaylı bilgi için: çalışma izni başvurusu nasıl yapılır?) Ancak başvuru aşamasına geçmeden önce, başvuru sahibinin yabancı çalışma izni şartlarını taşıyıp taşımadığı ve işverenin çalışma izni değerlendirme kriterleri açısından uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Aksi takdirde başvuru reddedilebilir.
Yabancı Çalışma İzni Şartları
Yabancı çalışma izni almak isteyenlerin ve onları istihdam etmek isteyen işverenlerin sağlaması gereken belirli koşullar bulunmaktadır. Bu koşullar, Türkiye’nin iş gücü politikaları, kamu düzeni ve ekonomik dengeleri gözetilerek belirlenmiştir.
- İkamet İzni Şartı: Yabancının çalışma izni başvurusunda bulunabilmesi için geçerli bir ikamet iznine sahip olması gerekir. Türkiye’de yasal olarak ikamet etmeyen kişiler doğrudan çalışma izni alamaz.
- İşyeri ve İstihdam Şartı: Yabancı çalıştırmak isteyen işverenin işyerinde en az beş Türk vatandaşı çalıştırması gereklidir. Birden fazla yabancı çalıştırılacaksa, her yabancı için beş Türk vatandaşı istihdamı şartı aranabilir.
- Mali Yeterlilik Şartı: İşverenin mali yapısının güçlü olması, faaliyet gösterdiği işyerinin aktif bir ticari faaliyeti bulunması ve belirli bir sermaye düzeyini karşılaması gerekir.
- Ücret Şartı: Yabancıya ödenecek ücretin, meslek gruplarına göre belirlenen asgari ücret katsayılarına uygun olması gerekir. Yani uzmanlık gerektiren mesleklerde asgari ücretin belirli katları oranında maaş verilmelidir.
- Vergi ve SGK Borcu Olmaması: İşverenin vergi borcu veya SGK prim borcunun bulunmaması gerekir. Bu husus, izin değerlendirmesi sırasında dikkate alınır.
- Mesleki Yeterlilik: Yabancının görev yapacağı iş pozisyonuna uygun eğitim, tecrübe ve sertifikalara sahip olması aranır. Özellikle mühendislik, sağlık veya eğitim alanlarında belge zorunludur.
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri
Çalışma izni değerlendirme kriterleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenmiş olup, başvurular bu ölçütlere göre değerlendirilir. Çalışma izni değerlendirme kriterleri, iş piyasasının dengesi, istihdam politikaları ve ekonomik ihtiyaçlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri: Genel Şartlar
“Genel şartlar”, çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ilk ve temel aşamayı oluşturur. Bu şartlar sağlanmadan diğer kriterlerin değerlendirilmesine geçilemez. Aşağıda hem mevzuattaki düzenlemeler hem de uygulamada karşılaşılan sorunlara dair tespitlerle detaylı biçimde ele alıyorum:
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri: İstihdam
- Bilanço esasına tabi olan işyerlerinde, başvuru yapılan yabancının çalışacağı pozisyon için her yabancı çalışan başına en az beş Türk vatandaşı istihdam edilmiş olması gerekir. (Ana kaynakta bu şart açıkça yer alır.)
- Ancak, işyerinin geçtiğimiz yıldaki net satış tutarı 50.000.000 TL veya üzeri ise, beş yabancıya kadar yapılacak başvurular için bu istihdam kriteri uygulanmaz.
- Öte yandan, uygulamada karşılaşılan sorunlardan biri: çok küçük ölçekli işletmelerin bu şartı karşılamakta zorlanmasıdır. Örneğin bir start-up şirketi, beş Türk çalışan istihdam edemeyecek ölçekteyse, yabancı çalışana izin çıkarmakta sıkıntı yaşar. Bu durumda izin talebi reddedilebilir.
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri: Mali Yeterlilik
- İşyerinin mali yapısı, başvurunun kabul edilmesinde önemli rol oynar. Sermaye yapısı, öz sermaye, bilanço büyüklüğü, gelir tabloları ve geçmiş kârlılık gibi unsurlar incelenir. (Yeni düzenlemeyle bu kriterler revize edilmiştir.)
- Uygulamadaki örneklerden biri: işyeri geçmiş yıl zarar göstermişse ya da sürekli finansal zorluk içindeyse, bu durum izin değerlendirmesinde olumsuz etkiler yaratabilir.
- Ayrıca, işyerinin maddi kapasitesini gösteren ciro, satış gelirleri veya ihracat rakamları da değerlendirmeye alınır.
Yabancı Çalışma İzni Ücret Kriterleri
- Yabancıya teklif edilecek ücretin, çalışacağı görev, mesleki yetkinlik ve sektörel normlarla uyumlu olması gerekir. Ücretin asgari ücretin altında olmaması esastır.
- Özellikle uzmanlık, mühendislik, yönetici ya da teknik pozisyonlar için, ücret tekliflerinin sektörel standardın üstünde olması beklenebilir. Yeni düzenlemelerle ücret kriterleri daha sıkı hale gelmiştir.
- Uygulamada “ürünle uyumsuz ücret teklifi” problemi sıkça görülür: bazen işveren, maliyeti düşük tutmak için düşük teklif verir; bu durumda başvuru reddedilir.
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterlerinde İstisnai Durumlar
Bazı durumlarda, yabancıların Türkiye’de çalışma izni almasını kolaylaştırmak için istihdam ve mali yeterlilik kriterleri esnetilebilir. Bu esneklik özellikle Türkiye’de belirli bir süre boyunca yasal olarak ikamet etmiş ve deneyim kazanmış yabancılar için geçerlidir.
- Beş yıllık yasal ikamet ve üç yıllık süre şartı: Başvuru yapılan tarihten itibaren son beş yıl içinde, öğrenci ikameti hariç, en az üç yıl Türkiye’de yasal olarak bulunmuş yabancılar için, en fazla üç kişi ile sınırlı olmak üzere istihdam ve mali yeterlilik kriterleri uygulanmaz. Bu sayede, ülkemizde köklü bir geçmişe sahip, deneyimli yabancı çalışanlar daha kolay iş bulabilir.
- Türk çalışan sayısının korunması: Bu istisna kapsamında çalışacak yabancıların sayısı, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşlarının sayısını aşamaz. Yani işyerinde üç yabancı istisna kapsamında çalışacaksa, en az üç Türk çalışan bulunmalıdır. Bu düzenleme, yabancı istihdamını kolaylaştırırken, Türk işgücünün korunmasını da sağlar.
- Üçten fazla yabancı için standart kriterler: Eğer işyerinde, bu istisna kapsamında üçten fazla yabancı çalıştırılmak isteniyorsa, dördüncü ve sonraki çalışanlar için normal istihdam ve mali yeterlilik kriterleri geçerlidir. Buna göre, her yeni yabancı çalışanın karşısında 5 Türk vatandaşının istihdam edilmesi ve mali yeterliliğin sağlanması zorunludur.
Bu düzenleme, küçük ve orta ölçekli işletmeler için oldukça önemlidir. Küçük ölçekli şirketler veya startup’lar, deneyimli yabancı uzmanları istihdam etmek istediklerinde, bu istisna sayesinde yasal prosedürleri daha rahat yerine getirebilir. Ayrıca, işverenler için hem mali yükümlülükler hafifler hem de işyerinde Türk ve yabancı çalışanlar arasında dengeli bir istihdam sağlanır.
Sektörel ve Mesleki Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri
Çalışma izni değerlendirmelerinde sektör bazında farklı uygulamalar söz konusudur.
Bilişim Sektörü
Bilişim sektöründe yabancı çalışanlar, özellikle yazılım geliştirme, veri analizi ve Ar-Ge projelerinde kritik rol oynar. İşyerinde yabancı işçi çalıştırma şartları kapsamında, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde görev alacak yabancılar için istihdam ve mali yeterlilik kriterlerinin uygulanmaması esas alınır. Bu sayede nitelikli uzmanlar, işyerinde Türk çalışan sayısı sınırlamasıyla değil, doğrudan ihtiyaç duyulan alanlarda çalışabilir.
Şirketler, yabancı çalışma izni şartlarının sağlanması ve çalışma izni değerlendirme kriterlerine uygunluklarını kontrol etmelidir. Ar-Ge veya tasarım merkezi belgeli firmalar, yabancı çalışan başvurularında bu kolaylıktan faydalanabilir. Bu düzenleme, hem teknoloji geliştiren şirketlerin ihtiyaçlarını karşılar hem de sektördeki nitelikli iş gücünün etkin şekilde kullanılmasını sağlar.
Eğitim Sektörü
Eğitim kurumlarında mesleki yeterlilik gerektiren pozisyonlara gelecek yabancılar için ön izin almak zorunludur. Bu tür görevler için başvuru yapılmadan önce ya Milli Eğitim Bakanlığı’ndan ya da Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanlığı’ndan ön izin alınması gerekir. Ön izin, başvurunun değerlendirme sürecinin ilk şartıdır.
YÖK tarafından ön izin verilen yabancı öğretim elemanlarının çalışma izni başvuruları, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 8. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen değerlendirme kriterlerinden muaf tutulur. Bu düzenleme, üniversitelerin akademik kadrolarında görev alacak yabancı öğretim üyelerinin daha hızlı ve bürokratik engellere takılmadan istihdam edilebilmesini sağlar. Böylece, akademik yeterliliğini belgeleyen yabancı öğretim elemanlarının Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında çalışma süreci kolaylaşır.
Uluslararası okullar ve bazı eğitim kurumlarında da benzer esneklikler mevcuttur. Millî Eğitim Bakanlığı düzenlemeleri kapsamına giren ve ön izin gerektiren işler için yapılan başvurularda, istihdam ve mali yeterlilik şartlarının uygulanmaması öngörülmüştür. Bu uygulama, milletlerarası okulların nitelikli yabancı kadro sağlamasını kolaylaştırır.
Uygulamada izlenecek adımlar nettir: önce ilgili kurumdan (MEB veya YÖK) ön izin alınır; izin belgesi alındıktan sonra çalışma izni başvurusu yapılır. Başvuru dosyasında genellikle diploma, özgeçmiş, iş sözleşmesi veya davet mektubu ile ön izin yazısı yer alır. Eksik belge veya denklik sorunu başvurunun gecikmesine ya da reddine yol açabilir.
Pratik sorunlar sıklıkla belge denklikleri ve ön izin süreçlerinde yaşanır. Öğretmenlerin eğitim belgelerinin denkliğinin veya yeterli mesleki deneyiminin açık biçimde gösterilmesi gerekir. Okulların da ön izin talebinde mesleğin niteliğini ve yabancı personelin neden gerekli olduğunu net şekilde belirtmesi süreci hızlandırır.
Özetle, eğitim alanında yabancı öğretmen çalıştırma şartları merkezde ön izin gerekliliğidir. YÖK tarafından onaylanan öğretim elemanları ve MEB düzenlemelerine tabi bazı roller için istihdam ve mali kriterler aranmaz; diğer tüm durumlarda ise ön izin alındıktan sonra normal değerlendirme işlemleri uygulanır.
Ev Hizmetleri Sektörü
Ev hizmetlerinde yabancı uyruklu kişilerin çalıştırılması, diğer sektörlere kıyasla farklı ve özel kriterlere tabidir. Bu alanda yapılan çalışma izni başvuruları, genellikle bakıcılık, temizlik, hasta veya yaşlı bakımı gibi bireysel hizmetleri kapsar. Ancak her talep, Çalışma Bakanlığı tarafından ayrıntılı biçimde değerlendirilir.
Ev hizmetlerinde yabancı çalıştırmak isteyen kişilerin öncelikle, çalıştıracakları yabancının ev halkının bir üyesine fiilen hizmet sunacağını belgelemeleri gerekir. Bu hizmet, genellikle çocuk, yaşlı ya da hasta bakımı gibi kişisel ihtiyaçlara yöneliktir. Evde yabancı bakıcı çalıştırma şartlarından biri de, işverenlerin, yabancı kişinin görev tanımını açıkça belirtmesi ve bu ihtiyacın gerçek bir gereklilikten doğduğunu kanıtlamasıdır.
Başvuru sürecinde, işverenin gelir durumu da göz önüne alınır. Ev hizmetlerinde yabancı çalıştırmak isteyen kişinin, yabancıya ödenecek ücreti karşılayabilecek düzeyde bir gelir beyan etmesi beklenir. Bu koşul, çalışma izni değerlendirmesinde mali yeterliliğin göstergesidir.
Ayrıca, evde birden fazla yabancı çalıştırılması kural olarak uygun görülmez. İstisnai durumlar dışında, her hane için yalnızca bir yabancı uyruklu çalışan için çalışma izni verilir. Bu uygulama, istihdamın istismar edilmemesi ve gerçekten ihtiyaç duyulan alanlarda izin verilmesi amacıyla getirilmiştir.
Son olarak, çocuk bakımı, yaşlı veya hasta bakımı gibi nitelikli hizmetlerde çalışma izni başvurularına öncelik verilebilir. Ancak ev hizmetlerinde yalnızca temizlik veya benzeri işler için yapılan başvurular, çoğu zaman istihdam ihtiyacının gerçekliği yönünden ayrıca incelenir.
Bu şekilde, ev hizmetlerinde yabancı çalıştırma şartları değerlendirilirken; kişisel ihtiyaç, gelir düzeyi, görev tanımı ve istihdam gerekçesi gibi ölçütler esas alınır. Amaç, hem işverenin fiili ihtiyacını karşılamak hem de ülke iş gücü dengesini korumaktır.
Havacılık Sektörü
Havacılık sektörü, ileri düzey teknik bilgi ve mühendislik uzmanlığı gerektiren bir alandır. Bu nedenle havacılık sektöründe yabancı mühendis çalışma izni başvurularında istihdam ve mali yeterlilik kriterleri uygulanmaz. Bu istisna, özellikle havacılık teknolojileri, uçak bakım-onarım ve havacılık mühendisliği gibi alanlarda uluslararası deneyime sahip uzmanların Türkiye’de görev almasını kolaylaştırır.
İleri teknoloji gerektiren sektörler
İleri teknoloji gerektiren sektörlerde çalışma izni süreçleri, diğer sektörlere göre daha esnek değerlendirilir. Ülke ekonomisine yüksek katma değer sağlayan veya geniş istihdam yaratma potansiyeli taşıyan projeler öncelikli kabul edilir. Yerli uzman bulunmayan nitelikli pozisyonlar için ise Genel Müdürlük uygun görürse genel değerlendirme kriterleri kısmen ya da tamamen esnetilebilir. Bu durum özellikle yapay zekâ, savunma sanayi, biyoteknoloji, uzay teknolojileri ve ileri mühendislik projeleri gibi yüksek teknoloji içeren yatırımlar için geçerlidir.
Ayrıca 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunile 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında faaliyet gösteren şirketler de bu istisnadan yararlanabilir. Ar-Ge merkezi veya tasarım merkezi belgesine sahip firmalarda Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinde çalışacak yabancılar için yapılan çalışma izni başvurularında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın olumlu görüşü alınır. Bu kapsamda yapılan başvurularda, istihdam ve mali yeterlilik kriterlerinin uygulanmaması esastır.
Ayrıca, ilgili 5746 ve 4691 sayılı kanunları kapsamında faaliyet gösteren teknoloji ve tasarım merkezleri de bu istisnadan faydalanabilir. Ar-Ge veya tasarım merkezi belgesi bulunan işletmelerde görev alacak yabancı personel için yapılan çalışma izni başvurularında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın olumlu görüşü aranır. Bu durumlarda, istihdam ve mali yeterlilik kriterleri uygulanmadan izin değerlendirmesi yapılabilir.
Kamu Projeleri
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar kapsamında yürütülen projelerde çalışacak yabancılar için, çalışma izni başvurularında istihdam ve mali yeterlilik kriterleri uygulanmaz. Bu durum, hem ikili hem de çok taraflı sözleşmelere dayalı projelerde yabancı uzman istihdamını kolaylaştırır.
Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarının sözleşme veya ihale yoluyla mal ve hizmet alımı yaptığı projelerde görev alacak yabancılar için de benzer esneklik geçerlidir. Alt yüklenici olarak görev yapan firmalarda çalışacak yabancı personel adına yapılan başvurularda, istihdam ve mali yeterlilik şartları aranmadan izin değerlendirmesi yapılabilir. Bu yaklaşım, kamu projelerinin uzmanlık gerektiren alanlarda sorunsuz ve hızlı yürütülmesini sağlar.
Sağlık Sektörü
Sağlık sektöründe görev alacak yabancı çalışma izni şartlarından en önemlisi, özellikle doktor ve diğer mesleki yeterlilik gerektiren pozisyonlarda çalışma izni başvurusu yapılmadan önce Sağlık Bakanlığı’ndan ön izin almaktır. Bu adım, başvurunun değerlendirme sürecinin temel şartlarından biridir.
Kamu sağlık kurumlarında çalışacak yabancı doktorlar ve diğer uzman personel için yapılan başvurularda ise ücret, mali yeterlilik ve istihdam kriterleri aranmaz. Bu düzenleme, yabancı doktor çalışma izni süreçlerini hızlandırır ve nitelikli sağlık personelinin Türkiye’de görev almasını kolaylaştırır. Böylece sağlık hizmetlerinin kaliteli ve etkin bir şekilde yürütülmesi desteklenmiş olur.
Turizm Sektörü
Turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde yabancı personel çalıştırmak istediklerinde belirli kriterlere tabidir. Bu kapsamda, Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli oteller, restoranlar, animasyon firmaları, hamam ve sauna kompleksleri ile turizm işletmeleri bünyesindeki diğer işletmeler için yapılan başvurularda, işyerinde en az on Türk vatandaşı çalıştırılması halinde istihdam kriteri uygulanmaz.
Masör, masöz, SPA terapisti gibi özel uzmanlık isteyen pozisyonlarda çalışacak yabancılar için işyerinin ilgili turizm belgesine sahip olması veya resmi izin almış olması gerekir. Örneğin, belgeli turizm işletmeleri bünyesindeki masaj salonları, resmi izinli termal oteller veya anlaşmalı hamam ve sauna tesisleri bu kriteri karşılamaktadır. Bu şekilde, başvuru yapılacak işyerinin fiziki kapasitesi ve mali yeterliliği de dikkate alınarak azami yabancı çalışan sayısı belirlenir.
Ayrıca, küçük işletmelerde (kuaför, kuyumcu, deri, tekstil satışı vb.) çalışacak yabancılar için, işyerinde en fazla iki yabancı olacak şekilde çalışma izni değerlendirme kriterleri kapsamında yer alan istihdam ve mali yeterlilik şartları uygulanmaz. Sağlık turizmi alanında faaliyet gösteren belgeli seyahat acentelerinde ise, aynı esneklik en fazla beş yabancı için geçerlidir.
Bu düzenlemeler, turizm sektöründe yabancı çalışma izni şartları ve şirketlerde yabancı işçi çalıştırma şartları çerçevesinde başvuruların hızlı ve yasal bir biçimde sonuçlanmasını sağlar.
Yabancı Öğrenci Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri
Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında ön lisans veya lisans programlarına kayıtlı olan yabancı öğrenciler, öğrenimlerinin ilk yılını tamamladıktan sonra kısmi süreli çalışmaya hak kazanabilir. Bu kapsamda verilen izinler, öğrencilerin eğitimlerini aksatmayacak şekilde düzenlenir ve yabancı öğrenci çalışma izni kapsamında değerlendirilir.
Lisansüstü düzeyde öğrenim gören öğrenciler için, lisans öğrencilerine uygulanan süre sınırlamaları geçerli değildir; bu sayede araştırma ve akademik çalışmalarına paralel olarak çalışma izni alabilirler. Öğrencinin statüsü ve başvuru uygunluğu, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı kayıtları esas alınarak belirlenir.
Ancak, yabancı öğrencilerin çalışma izinleri sektörler açısından da sınırlandırılmıştır. Örneğin, eğlence sektöründe durumlarına uygun olmayan işler veya ev hizmetleri alanında çalışma talepleri genellikle olumsuz değerlendirilir. Ön lisans ve lisans öğrencileri için ise, öğrencinin öğrenim gördüğü şehir ve diğer yerel koşullar da başvuru değerlendirmesinde dikkate alınır.
Türkiye Bursları Programı kapsamında öğrenim gören yabancı öğrencilerin başvurularında, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı görüşü alınır. Benzer şekilde, YÖK Burs Programından yararlanan öğrenciler için hem öğrenim süresince hem de mezuniyet sonrası yapılacak başvurularda YÖK onayı aranır.
Bu düzenlemeler, yabancı çalışma izni şartları ve çalışma izni değerlendirme kriterleri çerçevesinde, öğrencilerin hem eğitimlerine odaklanmasını hem de Türkiye’deki iş piyasasında sınırlı ve kontrollü şekilde çalışma deneyimi kazanmasını sağlamaktadır.
Hayvancılık Sektörü
Hayvancılık sektöründe çalışacak çoban ve hayvan bakıcıları için, işletmenin türüne göre asgari hayvan sayısı şartı aranır: küçükbaş işletmelerde 200, besi çiftliklerinde 100, süt çiftliklerinde 50 ve karma işletmelerde 75 hayvan bulunması gerekir. Her işletmede bu kriterlere uygun olarak en fazla üç yabancı için istihdam ve mali yeterlilik şartı uygulanmadan çalışma izni verilebilir. Başvuruların değerlendirilmesinde Tarım ve Orman Bakanlığı görüşü alınır. Yurt dışından alınan izinle bir işverene bağlı çalışan yabancının, altı ay içinde başka bir işverene geçiş başvurusu, mücbir sebepler dışında reddedilir.
📌 Bu bölümde, sektör, meslek veya iş temelinde belirlenen özel kriterlerde hüküm bulunmadığı durumlarda, başvuruların çalışma izni değerlendirme kriterleri doğrultusunda ele alınması esas kabul edilir.
📌 Sektör, meslek veya iş bazında özel muafiyetle çalışma izni verilen yabancılar, izin başlangıcından sonraki altı ay içinde farklı bir işverene geçemez. Ayrıca, izin verilen sektör veya meslek dışında yapılacak yurt içi başvurular, mücbir sebepler hariç çalışma izni değerlendirme kriterleri kapsamında reddedilir. Bu kurallar, muafiyet kapsamındaki izinlerin amacına uygun kullanılmasını sağlamayı hedefler.
Şirket Ortakları İçin Çalışma İzni Kriterleri
Bir şirkete ortak olan veya yeni işyeri kuran yabancılar için yabancı çalışma izni başvurularında belirli mali ve istihdam koşulları aranır. Bilanço esası usulüne tabi işyerlerinde, işyerinin ödenmiş sermayesinin en az 500.000 TL olması, yabancı ortağın sermaye tutarının en az 500.000 TL olması ve ortaklık payının %20’den az olmaması gerekmektedir.
Ayrıca, bu işyerlerinde en az 5 Türk vatandaşının çalıştırılması zorunludur. İlk çalışma izni, işyerinde beş Türk vatandaşının istihdamı sağlanana kadar şerhli olarak düzenlenir; iznin yedinci ayından itibaren her ay bu sayının korunması şarttır.
Bununla birlikte, sermaye payı 100.000 ABD Doları ve üzerinde olan yabancı ortaklar için söz konusu mali ve istihdam kriterleri uygulanmaz. Bu düzenleme, yabancı çalışma izni şartları ve çalışma izni değerlendirme kriterleri çerçevesinde, yatırım yapan yabancıların Türkiye’de yasal olarak çalışmasını kolaylaştırmaktadır.
Yabancı Çalışma İzni Şartlarında Muafiyet Durumu
Bazı yabancılar, çalışma izni değerlendirme kriterleri kapsamında istihdam, mali yeterlilik ve ücret şartlarından muaf tutulur. Bu kapsamda, anne, baba veya çocuğu Türk vatandaşı olanlar, insani ikamet izni veya uzun dönem ikamet izni sahipleri, insan ticareti mağduru olarak destek programından yararlananlar ve vatansız kişiler başvurularında söz konusu kriterlere tabi değildir.
Ayrıca, en az üç yıl Türk vatandaşıyla evlilik birliği içinde yaşayanlar, farklı ikamet izni türleriyle en az sekiz yıl Türkiye’de bulunmuş kişiler ve Türk soylu olarak İçişleri veya Dışişleri Bakanlığı tarafından uygun görülen yabancılar da muafiyetten yararlanabilir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları da aynı şekilde istisna kapsamındadır.
Muafiyet hakkına sahip yabancıların, durumlarını resmi belgelerle kanıtlamaları zorunludur. Ancak bu muafiyet, otomatik olarak yabancı çalışma izni alma hakkı sağlamaz; başvurular yine ilgili prosedür ve yabancı çalışma izni şartları çerçevesinde değerlendirilir.
Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleriyle İlgili Diğer Hususlar
Gönüllülük esaslı faaliyetler için yapılan yabancı çalışma izni başvurusu olumsuz değerlendirilir; bu tür faaliyetler çalışma niteliği taşımadığından kriterler uygulanmaz.
Değerlendirme kriterlerinin yürürlüğe girmesinden önce verilmiş izinlerin uzatma başvurularında, kriterler uluslararası işgücü politikası çerçevesinde farklı uygulanabilir. Bu başvurularda, izin ilk alındığında geçerli olan mali yeterlilik kriteri esas alınır.
Bu düzenlemelerdeki kriterler 01/10/2024 tarihinde yürürlüğe girer. Ödenmiş sermaye, net satış ve sermaye tutarı eşikleri ise 01/01/2025 itibarıyla uygulanmaya başlar. 01/01/2025’e kadar başvurularda, işyerinin ödenmiş sermayesinin 100.000 TL, brüt satışlarının 800.000 TL veya son yıl ihracatının 150.000 ABD Doları olması yeterlidir. Şirket ortağı yabancının sermaye tutarı ise en az 40.000 TL olmalıdır.