Tazyik hapsi, diğer adıyla zorlama hapsi; bir mahkeme kararına rağmen yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişilere uygulanan önemli bir yaptırım türüdür. Gerek icra hukukunda gerekse aile hukukunda karşımıza çıkan bu uygulama, hakkında sıkça soru sorulan ve doğru anlaşılması gereken kritik bir konudur. Bu nedenle, tazyik hapsinin ne anlama geldiğini ve hangi durumlarda uygulandığını net bir şekilde açıklamak önem taşır.
Tazyik Hapsi Nedir?
Tazyik hapsi, bir kişinin mahkeme kararıyla yüklenmiş olduğu bir yükümlülüğü kasten yerine getirmemesi durumunda, bu yükümlülüğü yerine getirene kadar özgürlüğünün sınırlandırılmasını içeren hukuki bir yaptırımdır. Hukuk sistemimizde bu uygulama, hapsen tazyik olarak da adlandırılır. Bu yaptırımın temel amacı, kişiyi yasal yükümlülüğünü yerine getirmeye zorlamak, yani hukuka uygun davranmaya teşvik etmektir.
Zorlama hapsi nedir? sorusu, özellikle icra ve aile hukukuyla ilgili süreçlerde sıkça karşımıza çıkar. Bu uygulama, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 59. maddesinde düzenlenmiş olup, cezalandırma amacı gütmeyen, ancak kişiyi davranışını değiştirmeye zorlayan bir tedbir türüdür.
Tazyik hapsi, klasik anlamda bir ceza değildir. Asıl amacı, mahkeme kararlarını ihlal eden kişinin iradesini kırarak onu yükümlülüğünü yerine getirmeye mecbur bırakmaktır. Örneğin, çocuk teslimine ilişkin mahkeme kararına uymayan bir kişi, bu kararın gereğini yerine getirene kadar tazyik (zorlama) hapsi ile karşı karşıya kalabilir.
Özetle, bu uygulama yargı kararlarının bağlayıcılığını güçlendiren ve mahkeme emirlerine karşı direnen kişilere karşı uygulanan etkili bir hukuki araçtır. Bu yönüyle tazyik hapsi, sadece bireyler için değil, hukuk düzeni için de büyük önem taşır.
Tazyik (Zoralama) Hapsi Hangi Durumlarda Verilir
Tazyik hapsi, mahkeme kararlarının kasıtlı olarak yerine getirilmediği hallerde başvurulan bir yaptırım türüdür. Bu uygulama, yalnızca belirli hukuki yükümlülüklerin ihlali durumlarında gündeme gelir ve her durumda otomatik olarak verilmez. Hakimin değerlendirmesi ve somut olayın şartları göz önünde bulundurularak karar verilir.
Tazyik (zorlama) hapsi, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 59. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; “mahkeme kararında açıkça belirtilen bir yükümlülüğün, kişi tarafından kasten yerine getirilmemesi durumunda, bu yükümlülük yerine getirilinceye kadar kişi hakkında tazyik hapsine karar verilebilir.”
Bu cezanın uygulanabileceği başlıca durumlar şunlardır:
1. Taahhüdü İhlal Durumu
İcra hukukunda borçlu, alacaklıyla anlaşarak belli bir ödeme planı çerçevesinde borcunu belirli tarihlerde ödeyeceğini taahhüt edebilir. Ancak verilen söze rağmen ödeme yapılmazsa ve bu durumun kasıtlı olduğu tespit edilirse, taahhüdü ihlal suçu söz konusu olur ve yaptırım süreci başlatılabilir. Buradaki amaç, borçlunun kendi iradesiyle üstlendiği yükümlülüğü yerine getirmesini sağlamak ve alacaklının hakkını korumaktır. Bu tür bir ihlal karşısında, borcun ödenmesine kadar kişiye özgürlüğü kısıtlayıcı önlemler uygulanabilir; süreç, borcun ifasıyla birlikte sonlandırılır.
2. Nafaka Borcunun Ödenmemesi
Nafaka alacaklısının talebi doğrultusunda, mahkemece verilen ödeme emrine rağmen yükümlü kişi borcunu yerine getirmezse, yine zorlayıcı yaptırım devreye girebilir. Bu uygulama, özellikle yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası gibi sosyal ve maddi destek amaçlı kararların etkinliğini sağlamak için hayati önem taşır. Böylece, nafaka alacaklısının temel haklarının korunması ve mağduriyetin önlenmesi amaçlanırken, borçlunun sorumluluğunu yerine getirmesi için güçlü bir teşvik oluşturulur.
3. Koruma Tedbirlerine Aykırı Davranışlar
Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 sayılı Kanun kapsamında verilen tedbir kararlarına (örneğin şiddet uygulayanın evden uzaklaştırılması, mağdura yaklaşmama, iletişim kurmama gibi yükümlülükler) aykırı davranan kişiler hakkında da bu uygulamaya başvurulabilir. Bu uygulama, özellikle şiddet mağdurlarının korunmasında önemli bir araçtır.
4. Çocuk Teslimine (Velayet Kararına) Aykırı Davranış
Mahkemenin verdiği çocuk teslimine ilişkin karara rağmen çocuğun karşı tarafa teslim edilmemesi ya da teslim almaya engel olunması durumunda, yükümlülüğe uymayan kişi hakkında zorlayıcı yaptırım uygulanabilir. Bu uygulamanın amacı yalnızca kararın yerine getirilmesini sağlamak değil, aynı zamanda çocuğun ruhsal ve fiziksel bütünlüğünü korumaktır. Hukuken belirlenmiş teslim zamanlarının ihlali halinde, mahkeme kararıyla devreye giren bu süreç sayesinde, çocuk lehine verilen kararların caydırıcılığı artırılır. Böylece hem ebeveynler arası anlaşmazlıkların sürmesi engellenir hem de çocuğun düzenli ve sağlıklı bir yaşam sürmesi güvence altına alınır.
5. Mahkemece Belirlenmiş Diğer Yükümlülükler
Bazı durumlarda mahkeme, özel bir yükümlülüğün yerine getirilmesini emredebilir. Örneğin, belirli bir eşyanın teslimi, bir yeri boşaltma ya da bir işin yapılması gibi kararlar verilmişse ve kişi bu kararlara uymuyorsa, yine tazyik (zorlama) hapsi gündeme gelir.
Sonuç olarak, tazyik (zorlama) hapsi, sadece kişinin iradesiyle yerine getirilebilecek ve açıkça mahkeme kararıyla belirlenmiş yükümlülüklerin ihlali halinde uygulanır. Buradaki temel hedef, kişiyi davranışını değiştirmeye yöneltmek ve mahkeme kararlarının etkinliğini sağlamaktır. Özellikle 3 gün tazyik hapsi gibi süreyle sınırlı uygulamalar, kişinin yükümlülüğü yerine getirmesiyle birlikte sona erdirilir; böylece cezalandırmadan çok, zorlamaya dayalı bir hukuk mekanizması işler.
Tazyik Hapsi Nasıl Uygulanır?
Mahkeme tarafından verilen bir kararın gereğini, yükümlülüğü altındaki kişi kasten yerine getirmediğinde devreye giren hapsen tazyik, belirli kurallar ve usuller çerçevesinde uygulanır. “Zorlama hapsi nasıl uygulanır?” sorusu, özellikle bu yaptırımla karşı karşıya kalan kişiler ve bu süreci takip eden hukukçular için önem taşır.
Tazyik (zorlama) hapsi, doğrudan bir ceza mahkemesi kararıyla değil; genellikle icra mahkemeleri veya aile mahkemeleri gibi özel yargı alanlarında verilen kararların gereğinin yerine getirilmemesi hâlinde uygulanır. Bu uygulama, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 59. maddesinde belirtilmiştir. Ayrıca bazı özel durumlarda TMK 339. maddesi ile 6284 sayılı Kanun gibi özel düzenlemelere dayanarak da tazyik hapsine hükmedilebilir. Örneğin, 6284 sayılı kanun kapsamında koruma altına alınan bir kişiye yaklaşmama kararı varsa ve bu karara uyulmazsa, 6284 sayılı kanun zorlama hapsi yoluyla devreye girer.
Bu yaptırımın hukuki süreci net bir şekilde ortaya konmalıdır:
- Şikâyet ve Yetkili Mahkeme
- Hapis kararı, icra dairesi süreci olmadan doğrudan uygulanmaz. İcra takibine konu yükümlülük (örneğin nafaka, ödeme taahhüdü, mal beyanı) yerine getirilmediğinde, alacaklı veya yükümlülüğü talep eden kişi, ilgili icra ceza mahkemesine şikâyet dilekçesiyle başvurur.
- Şikâyet için belirlenmiş süre genelde ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 3 aydır.
- Yargılama Usulü ve Karar
- İcra ceza mahkemesi başvuruyu kabul ederse, yükümlülüğün açıkça kararda yer aldığı ve yükümlünün kasten yerine getirmediği değerlendirilir.
- Mahkeme, ihlalin somutluğu ve hukuksal dayanağına göre, hapsen tazyik kararı verir.
- Kararın Kayıt ve Tebliği
- Mahkeme kararı tazyik hapsi defterine kaydedilir.
- Karar, hükümlünün adresine bağlı kolluk kuvvetlerine ya da merciin bulunduğu savcılığa gönderilerek tebliğ edilir.
- İnfaz Usulü
- Karar kesinleştikten sonra, kimi yükümlülüklerde infaz edinimi doğrudan emniyet güçleri (kolluk) tarafından yerine getirilir; gerekiyorsa yakalama emri çıkarılır .
- Tazyik hapsi infazı genellikle açık ceza infaz kurumlarında yapılır. Özel durumlarda (örneğin 6284 sayılı kanun kapsamı), kapalı kuruma sevk mümkündür.
- Adli Sicile İşlenmez, Şartlı İndirim Yoktur
- Bu uygulama adli sicil kaydına geçmez, ertelenemez veya şartlı salıverme kapsamında değerlendirilemez.
Tazyik (zorlama) hapsine karar verilebilmesi için, kişiye yüklenen yükümlülüğün;
- Mahkeme kararıyla açıkça belirlenmiş olması,
- Bu yükümlülüğün kasıtlı şekilde yerine getirilmemesi,
- Davacı veya alacaklının, mahkemeye başvurarak tazyik (zorlama) hapsi talep etmesi
gereklidir.
Mahkeme, bu koşulların oluştuğunu tespit ederse, kişinin yükümlülüğü yerine getirene kadar özgürlüğünün sınırlandırılmasına karar verebilir. Ancak burada unutulmaması gereken temel nokta şudur: Tazyik hapsi süresiz değildir; kanunlar, bu yaptırımı sınırsız şekilde uygulamaya izin vermez.
Tazyik Hapsi Süresi
Tazyik hapsi süresi, uygulama alanına göre değişiklik gösteren ve kanunla açıkça sınırlandırılmış bir yaptırım süresidir. Bu hapis türü, ceza değil, bir yaptırım aracıdır; amacı, kişinin mahkeme kararına uymasını sağlamak için baskı oluşturmaktır. Bu nedenle, yükümlülük yerine getirildiğinde hapis durumu kendiliğinden sona erer.
Uygulama alanlarına göre tazyik (zorlama) hapsi süresi şu şekildedir:
- İcra ve İflas Hukuku kapsamında (örneğin taahhüdü ihlal, mal beyanında bulunmama gibi durumlarda), tazyik hapsi süresi en fazla 3 aydır. Kişi yükümlülüğü yerine getirdiği anda tahliye edilir. Bu tür kararlar 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 59. maddesine dayanır.
- Nafaka borcunun ödenmemesi hâlinde verilen zorlama (tazyik) hapsi de 3 ayla sınırlıdır. Burada da amaç alacaklının mağduriyetini gidermek ve borçluyu ödeme yapmaya zorlamaktır.
- Aile mahkemeleri tarafından verilen çocuk teslimi veya kişisel ilişki kurulması kararlarının ihlal edilmesi durumunda ise, mahkeme her bir ihlal için 10 günlük tazyik hapsi verebilir. Tazyik Hapsinde 10 günlük süre, ihlal sürdüğü sürece yeniden uygulanabilir.
- 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında verilen koruma veya uzaklaştırma kararlarının ihlali hâlinde ise ilk ihlalde 3 günden 10 güne kadar, tekrarı hâlinde ise 15 güne kadar zorlama hapsi verilebilir. Ancak bu durumda da toplam süre 6 ayı geçemez.
Tazyik hapsi süresi, uygulanacağı konunun niteliğine ve yasal düzenlemelere göre belirlenir; keyfî şekilde uzatılamaz veya sınırsız şekilde uygulanamaz. Bu yönüyle, hem hukuk devleti ilkesine uygunluk sağlar hem de temel hak ve özgürlükleri koruma işlevi görür.
Hapsen Tazyik Süreleri Tablosu
| Uygulama Alanı | Yetkili Mahkeme | Maksimum Süre |
| Taahhüt ve icra yükümlülüğü ihlali | İcra Ceza Mahkemesi | 3 ay |
| Nafaka borcunun ödenmemesi | İcra Ceza Mahkemesi | 3 ay |
| Çocuk teslimi veya kişisel ilişki kurulması ihlali | Aile Mahkemesi | 10 gün (tekrarlanabilir) |
| 6284 sayılı Kanun kapsamındaki koruma kararları | Aile/İcra Ceza Mahkemesi | 3-10 gün, tekrarda 15 güne kadar, toplamda 6 ayı geçmez |
Tazyik Hapsi Ne Zaman Kesinleşir
Tazyik hapsi kararı, mahkemece verildikten sonra kesinleşme süreci başlar. Genel olarak, bu kararlara karşı yapılan itirazların veya temyizlerin sonucuna göre kesinlik kazanır. Eğer karara itiraz edilmez veya itiraz süresi geçirilirse, hapis kararı kesinleşir ve uygulanmaya başlanır.
Ayrıca, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre, tazyik (zorlama) hapsi kararlarının infazı için kararın kesinleşmiş olması şarttır. Bu kesinleşme süreci, uygulamanın hukuki dayanağını ve geçerliliğini sağlar.
Tazyik Hapsi İtiraz
Tazyik hapsi kararına karşı, İcra ve İflas Kanunu’nun 353. maddesi uyarınca itiraz hakkı bulunmaktadır. Bu madde, hapsen tazyik kararlarına karşı yapılacak itirazların usulünü ve süresini belirler.
Tazyik hapsine itiraz, kararın tarafına tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. İtiraz, yetkili icra ceza mahkemesine yazılı olarak sunulur. Bu aşamada hazırlanan tazyik (zorlama) hapsi itiraz dilekçesi, kararın hukuka aykırılığını veya haksızlığını gerekçeleriyle ortaya koymalıdır. İtiraz süresi kaçırılırsa, hapis kesinleşir ve uygulanmaya başlanır.
İtiraz üzerine mahkeme, dosyayı inceleyip gerekirse duruşma yapar ve kararı kaldırabilir ya da onaylayabilir. Bu süreçte kişinin savunma hakları gözetilir, haksız veya usulsüz tazyik hapsi uygulamalarına karşı hukuki koruma sağlanır.
Tazyik hapsi itiraz hakkınızı kullanmak için yasal sürelere dikkat etmeli ve gerekirse uzman bir avukatın desteğiyle tazyik hapsi itiraz dilekçesi hazırlamalısınız. Böylece hukuki süreç içinde hakkınızı savunma imkânınız olur.
Nafaka Tazyik Hapsi
Nafaka tazyik hapsi, nafaka borcunu ödemeyen kişiye karşı uygulanabilen önemli bir hukuki yaptırımdır. Özellikle boşanma sonrası verilen nafaka kararlarına uyulmaması durumunda, alacaklı tarafın hakkını korumak ve borçluyu ödeme yükümlülüğüne zorlamak amacıyla devreye girer. Bu yaptırım, borcun tahsili için geçici olarak hapis cezası verilmesini ifade eder.
Birikmiş nafaka tazyik hapsi ise, zaman içinde ödenmeyen ve biriken nafaka borçları için uygulanır. Borçlunun, ödemediği bu birikmiş miktarlar nedeniyle hapis cezası ile karşılaşması mümkündür. Bu durum, nafaka alacaklısının hak kaybını önlemek ve borçluya yükümlülüğünü hatırlatmak için önem taşır.
Nafaka Tazyik Hapsi Şartları
Nafaka konularında bu uygulama için bazı şartların sağlanması gerekir. Bu şartları aşağıda sıralıyoruz:
- Nafaka Borcunun Var Olması: Mahkeme kararıyla belirlenmiş nafaka borcunun bulunması zorunludur. Borcun kesinleşmiş olması gerekmektedir.
- Ödeme Yükümlülüğünün İhlali: Nafaka borcunun ödenmemesi, aksatılması veya birikmesi hapis cezasının uygulanması için temel sebeptir.
- İcra Takibi Başlatılması: Nafaka alacaklısı, borçlu aleyhine icra takibi başlatmalıdır. Bu takip sonucunda ödeme gerçekleşmezse, hapsen tazyik talep edilebilir.
- Mahkeme Kararı: İcra müdürlüğü, borçluya ödeme emri gönderdikten sonra, ödenmeyen nafaka için mahkemeden tazyik (zorlama) hapsi kararı alınması gerekmektedir.
- Nafaka Borcunun Ödenmemesi: Nafaka borcu belli bir süre içinde ödenmediği takdirde, mahkeme hapis cezası uygulanmasına karar verebilir.
Sonuç olarak nafaka tazyik hapsi, nafaka borcunu düzenli olarak ödemeyen borçluları ödeme yükümlülüğüne zorlamak için etkili bir yöntemdir. Özellikle birikmiş nafaka tazyik hapsi ile geçmiş borçların tahsili sağlanabilir ve mağdur tarafın hakkı korunmuş olur.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
⚖️ Disiplin hapsi ile tazyik hapsi arasındaki fark nedir?
✍️ Disiplin hapsi, kamu kurumlarında görev yapan personelin işyerindeki disiplin kurallarını ihlal etmesi durumunda verilen bir ceza türüdür. Tazyik (zorlama) hapsi ise, mahkeme ya da icra kararlarının yerine getirilmemesi halinde uygulanan, borcun tahsili amaçlı idari hapis cezasıdır.
⚖️ Tazyik hapsi cezasını hangi mahkeme verebilir?
✍️ Tazyik (zorlama) hapsi kararı, İcra ve İflas Kanunu uyarınca icra ceza mahkemeleri tarafından verilir. Bu mahkemeler, borçların tahsiline yönelik icra işlemlerinde ortaya çıkan uyuşmazlıklara bakar ve hapsen tazyik gibi zorlayıcı tedbirler uygular.
⚖️ Tazyik hapsi kimlere verilir?
✍️ Mahkeme veya icra kararlarına uymayan, borcunu ödemeyen ve yasal yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilere verilir. Genellikle nafaka ödemeyenler bu ceza ile karşılaşır.
⚖️ Tazyik hapsi cezasından şartlı tahliye mümkün müdür?
✍️ Evet, mahkum edilen kişi borcunu ödeyerek veya mahkemenin istediği şartları yerine getirerek cezasının tamamlanmasını beklemeden serbest kalabilir. Bu durum, borcun ödenmesi halinde cezanın infazının durdurulmasına olanak tanır.
⚖️ Tazyik hapsinde eve polis gelir mi?
✍️ Tazyik (zorlama) hapsi infazı için yakalama işlemi yapılabilir ancak polis ya da jandarma genellikle kişinin ikametgahına gelmeden cezaevine götürür. Ancak, duruma göre kolluk kuvvetlerinin evden yakalama yapması da mümkündür.
⚖️ Tazyik hapsi sicile işler mi?
✍️ Kısa süreli özgürlük kısıtlamaları, adli sicil kaydında yer almaz. Bu tür uygulamalar, kişinin sabıka kaydına işlenmediği için resmi geçmişinde görünmez. Ancak ilgili kurumların arşivlerinde geçici olarak kayıt altına alınabilir ve bazı durumlarda bu bilgiler yetkili mercilere sunulabilir.
⚖️ Tazyik hapsi nerede yatılır?
✍️ Bu tür kısa süreli özgürlük kısıtlamaları genellikle ceza infaz kurumlarının ilgili koğuşlarında uygulanır. Kişi, hükmün verildiği yerleşim yerine en yakın infaz kurumuna gönderilir.
⚖️ 3 gün zorlama hapsi nerede yatılır?
✍️ 3 günlük zorlama hapsi cezaevlerinde infaz edilir. Bu süre boyunca kişi cezaevinde kalır ve borcunu ödemesi veya yükümlülüğünü yerine getirmesi beklenir.
⚖️ 3 gün zorlama hapsi sicile işler mi?
✍️ Bu tür kısa süreli uygulamalar adli sicil kaydına yansımaz. Ancak, ilgili kurumlar tarafından tutulan arşiv kayıtlarında geçici olarak yer alabilir.
⚖️ 3 ay tazyik hapsi ne kadar yatar?
✍️ Mahkeme tarafından verilen 3 aylık tazyik hapsi cezası, borcun ödenmemesi halinde tamamı infaz edilir. Ancak borç ödenirse ceza süresi kısalabilir ya da infaz durdurulabilir.
⚖️ Nafaka tazyik hapsi nasıl kaldırılır?
✍️ Nafaka tazyik hapsi, ödenmeyen nafaka borcunun tamamının ya da bir kısmının ödenmesiyle kaldırılır. Ayrıca, mahkemeye itiraz ederek veya ödeme planı yaparak da bu hapis cezasının kaldırılması sağlanabilir. Bu noktada da uzmanlık ve avukatlık desteği almakta fayda vardır.
⚖️ Nafaka tazyik hapsi kaç defa yapılır?
✍️ Nafaka borcunu ödemeyen kişi, her ihlal durumunda yeniden yaptırımla karşılaşabilir. Bu durum, borcun sürekliliği göz önüne alındığında defalarca tekrarlanabilir. Ancak her uygulamanın süresi üç ayı geçemez ve kişi borcunu ödediğinde süreç sona erer. Yani yaptırım sayısında yasal bir sınır yoktur; yükümlülüğün ihlali sürdükçe yeniden devreye girebilir.
⚖️ Tazyik hapsinde zamanaşımı söz konusu mudur?
✍️ Evet, bu ceza İcra ve İflas Kanunu’nda belirlenen zamanaşımı sürelerine tabidir. Zamanaşımı süresi geçtikten sonra hapis cezası uygulanamaz.
Tazyik Hapsinde Ceza Avukatından Destek Almanın Önemi
Tazyik hapsinde süreler ve usule dair itiraz yöntemleri son derece önemlidir. Nitekim itiraz sürelerinin kaçırılmaması gerekir. Kaldı ki icra ceza hukuku ve uygulamada da icra ceza mahkemeleri süreçleri karmaşık ve mevzuatı uzmanlık gerektiren niteliktedir. İcra ceza mahkemelerinde bir türlü içtihat birliğinin sağlanamaması sorunu da eklenince sürecin takibinin bizzat yapılması ve mahkemelere aktif olarak bizzat katılmak ehemmiyet arz etmektedir. Bu bağlamda tazyik (zorlama) hapsi konusunda ceza avukatının desteği önem arz etmektedir.