Hukuki ehliyet, bir kişinin kendi fiilleriyle hak sahibi olabilmesi ve borç altına girebilmesini sağlayan yeteneğidir. Hukuki ehliyet, hak ehliyeti ve fiil ehliyeti olmak üzere iki temel unsurdan oluşur.
Hak ehliyeti, kişinin doğumundan ölüme kadar sahip olduğu ve hiçbir şekilde kısıtlanamayan bir haktır. Hak ehliyeti, kişilerin medeni haklardan yararlanabilmesini sağlar. Örneğin, herkesin evlenme, mülk edinme, miras alma gibi haklara sahip olması hak ehliyeti ile mümkündür.
Fiil ehliyeti, kişinin kendi fiilleriyle hak sahibi olabilmesi ve borç altına girebilmesini sağlayan yeteneğe verilen addır. Fiil ehliyeti, ayırt etme gücü ve temyiz kudreti olmak üzere iki unsurdan oluşur.
Ayırt etme gücü, kişinin yaptığı fiilin anlamını ve sonuçlarını anlama yeteneğidir. Temyiz kudreti ise, kişinin yaptığı fiilin anlamını ve sonuçlarını değerlendirebilme yeteneğidir. Hukuki ehliyetin olmaması, kişinin kendi fiilleriyle hak sahibi olabilmesi ve borç altına girebilmesini engelleyen bir durumdur.
Hukuki ehliyetsizlik, iki şekilde ortaya çıkabilir:
- Tam ehliyetsizlik: Kişinin ayırt etme gücünün ve temyiz kudretinin olmaması halinde tam ehliyetsizlik söz konusudur. Tam ehliyetsiz olan kişiler, kendi fiilleriyle hak sahibi olamaz ve borç altına giremez. Bu kişilerin fiillerinden dolayı hak sahibi olabilecekleri ve borç altına girebilecekleri kişiler, yasal temsilcileridir.
- Sınırlı ehliyetsizlik: Kişinin ayırt etme gücünün bulunmasına rağmen temyiz kudretinin olmaması halinde sınırlı ehliyetsizlik söz konusudur. Sınırlı ehliyetsiz olan kişiler, kendi fiilleriyle hak sahibi olabilir ancak borç altına giremez. Bu kişilerin borç altına girebilecekleri işlemler için yasal temsilcilerinin izni gerekir.
Hukuki ehliyetsizlik, kişinin hukuki işlemleri geçerli olarak yapabilmesini engeller. Bu nedenle, hukuki ehliyetsiz olan kişilerin hukuki işlemleri, yasal temsilcileri tarafından temsil edilmedikçe geçerli olmaz.
Hukuki ehliyetsizlik, aşağıdaki hallerde ortaya çıkabilir:
- Doğumdan önce: Anne karnındaki bebek, henüz ayırt etme gücüne ve temyiz kudretine sahip olmadığı için hukuki ehliyeti yoktur.
- Çocukluk: 18 yaşını doldurmamış olan kişiler, ayırt etme gücüne sahip olsalar bile temyiz kudretinden yoksun oldukları için sınırlı ehliyetsizdirler.
- Kısıtlılık: Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, ayyaşlık, kötü hayat sürme, 1 yıldan uzun süreyle hapis cezasına mahkum olma, yaşlılık veya sakatlık gibi hallerde mahkeme, kişinin fiil ehliyetini kısıtlayabilir.
Hukuki ehliyetsizlik, kişinin hukuki işlemlerini yapmasını engelleyen bir durumdur. Bu nedenle, hukuki ehliyetsiz olan kişilerin hukuki işlemlerinin geçerliliğini koruması için yasal temsilcilerinin izninin alınması gerekir.
Hukuki Ehliyetsizlik Nedeniyle Tapu İptal Ve Tescil Davası Nasıl Açılır?
Hukuki ehliyet, bir kimsenin kendi fiil ve işlemlerinin hukuki sonuçlarını anlayabilme ve bu sonuçlarına katlanmak isteme yeteneğidir. Fiil ehliyeti, kişinin ayırt etme gücüne ve fiil iradesine sahip olmasıyla oluşur. Temyiz kudreti ise, kişinin yaptığı hukuki işlemin hukuki sonuçlarını anlayabilme ve bu sonuçlarına katlanmak isteme yeteneğidir. Bir kimse, ayırt etme gücüne sahip değilse veya temyiz kudretinden yoksun ise, hukuki işlemler yapamaz. Bu durumda, yapılan hukuki işlemler geçersizdir.
Hukuki ehliyetsizlik nedeniyle yapılan bir tapu devri işleminde, tapu kaydının gerçeği yansıtmadığından bahsedilebilir. Bu durumda, taşınmazın gerçek sahibi, hukuki ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptali ve tescil davası açabilir. Tapu iptali ve tescil davası, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde açılır. Davanın açılabilmesi için, davacı olarak taşınmazın gerçek sahibinin veya onun mirasçılarının bulunması gerekir. Davalı olarak ise, taşınmazın kayıtlı sahibi veya onun mirasçıları gösterilir.
Tapu iptali ve tescil davası dilekçesinde, öncelikle hukuki ehliyetsizlik nedeni açıkça belirtilmelidir. Varsa rapor, grafi veya belgeleri dava dosyasına eklenmelidir. Ayrıca, taşınmazın kayıt bilgileri ile arazideki durumu ve olayın özelliklerine göre yapılan işlemdeki hukuka aykırılıklar açık bir şekilde anlatılmalıdır. Tapu iptali ve tescil davasında, davanın kabulü halinde, tapu kaydındaki tescil işlemi iptal edilir ve taşınmazın gerçek sahibinin adına tescil işlemi yapılır.
Tapu iptali ve tescil davasında zamanaşımı, 10 yıldır. Bu süre, tapu kaydının gerçeğe aykırı olduğunun öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Hukuki ehliyetsizlik nedeniyle açılan tapu iptali ve tescil davalarında, davacının hukuki ehliyetsizlik nedenini ispat etmesi gerekir. Bu ispat, tanık beyanı, bilirkişi raporu, tıbbi rapor veya diğer delillerle yapılabilir. Hukuki ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptali ve tescil davası, taşınmazın mülkiyetini geri kazanmak için önemli bir yoldur. Bu nedenle, hukuki ehliyetsizlik nedeniyle yapılan bir tapu devri işleminin varlığı halinde, taşınmazın gerçek sahibinin bir avukata danışarak dava açması tavsiye edilir.
Hukuki Ehliyetsizlik Sebebiyle Tapu İptal Ve Tescil Davasının Yargılaması
Hukuki işlem yapabilmek için kişinin fiil ehliyetine ve temyiz kudretine sahip olması gerekir. Fiil ehliyeti, ayırt etme gücüne ve erginliğe sahip olmaktır. Temyiz kudreti ise, yapılan işlemin hukuki sonuçlarını ve bu sonuçların kendisi için ne anlama geldiğini anlama ve değerlendirme yeteneğidir. Fiil ehliyetine sahip olmayan veya temyiz kudretine sahip olmayan bir kişi tarafından yapılan hukuki işlemler sakattır ve geçersizdir. Bu işlemler nedeniyle taşınmazın mülkiyeti devredilmişse, ehliyetsiz olduğu iddia edilen kişinin taşınmazın mülkiyetini geri kazanabilmesi için tapu iptal ve tescil davası açması gerekir.
Tapu iptal ve tescil davası, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde açılır. Davanın açılabilmesi için ehliyetsiz olduğu iddia edilen kişinin taşınmazın tapu kaydında malik olarak yer alması gerekir. Davada, öncelikle ehliyetsizliğin ispatı gerekir. Ehliyetsizlik, her türlü delille ispat edilebilir. Taraflar, tanık beyanları, bilirkişi raporları, tıbbi belgeler gibi delilleri kullanarak ehliyetsizliği ispat edebilirler. Ehliyetsizlik ispat edildiği takdirde, mahkeme taşınmazın tapu kaydını iptal eder ve gerçek hak durumuna göre tescil yapar.
Tapu iptal ve tescil davasında yargılama süreci şu şekildedir:
- Davacı, dava dilekçesini ve delillerini mahkemeye sunar.
- Davalı, dava dilekçesine cevap verir ve delillerini sunar.
- Mahkeme, tarafların delillerini toplar ve bilirkişi incelemesi yaptırır.
- Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını değerlendirerek karar verir.
Tapu iptal ve tescil davası, taşınmazın aynına ilişkin bir davadır. Dolayısıyla, mahkeme hükmü kesinleşmediği sürece icra edilemez.
Hukuki Ehliyetsizlik Sebebiyle Tapu İptal Ve Tescil Davasının Zamanaşımı Süresi Var Mıdır?
Tapu iptal ve tescil davaları, mülkiyet hakkının korunması amacıyla açılan davalardır. Bu davalar, tapu kaydının gerçeğe aykırı olması veya tapu kaydının herhangi bir sebeple geçersiz olması halinde açılabilir. Hukuki ehliyetsizlik, kişinin hukuki işlemleri yapabilme yeteneğinin bulunmamasıdır. Ayırt etme gücüne sahip olmayan veya fiil ehliyeti bulunmayan kişilerin yaptığı hukuki işlemler geçersizdir.
Hukuki ehliyetsizlik sebebiyle açılacak olan tapu iptal ve tescil davalarında zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. Bu, hukuki ehliyetsizliğin kamu düzenine ilişkin bir husus olmasından kaynaklanmaktadır. Kural olarak, mülkiyet hakkı ayni bir haktır ve ayni haklar zamanaşımına tabi değildir. Ancak, bazı istisnai durumlarda tapu iptal ve tescil davalarında zamanaşımı süresi öngörülmüştür. Örneğin, kadastro öncesi hakka dayalı tapu iptal ve tescil davalarında 10 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür.
Hukuki ehliyetsizlik sebebiyle açılacak olan tapu iptal ve tescil davalarında zamanaşımı süresi bulunmadığından, bu davalar herhangi bir süreye tabi olmadan açılabilir.
Ehliyetsizlik Nedeniyle Tapu İptali Davasını Kimler Açabilir?
Taşınmaz mülkiyetinin devrine ilişkin hukuki işlemler, taşınmaz maliki ile diğer taraf arasında karşılıklı irade beyanı ile gerçekleşir. Bu irade beyanının geçerli olabilmesi için, tarafların hukuki ehliyet sahibi olmaları gerekir. Hukuk ehliyeti, bir kimsenin kendi fiil ve işlemlerini hukuki sonuç doğuracak şekilde yapabilme yeteneğidir. Bu yetenek, ayırt etme gücü ve fiil ehliyeti olmak üzere iki unsurdan oluşur.
Ayrım yapma gücü, bir kimsenin kendi fiil ve işlemlerinin sebep ve sonuçlarını anlayabilme ve değerlendirebilme yeteneğidir.
Fiil ehliyeti ise bir kimsenin kendi fiil ve işlemlerini bilerek ve isteyerek yapabilme yeteneğidir.
Bir kişinin hukuki ehliyeti bulunmaması halinde, bu kişinin yaptığı hukuki işlemler geçersizdir. Bu durumda, taşınmaz mülkiyetinin devrine ilişkin işlem de geçersiz olacağından, taşınmazın eski maliki, ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptali ve tescil davası açabilir. Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptali ve tescil davasını yalnızca davaya konu taşınmazın önceki kayıtlı maliki açabilir. Dava, tapu kaydında taşınmazın mülkiyet hakkı sahibi olarak gözüken kişiye karşı açılır. Dava, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılır. Davacı, dava dilekçesinde, dava konusu taşınmazın önceki kayıtlı maliki olduğunu, taşınmazın mülkiyetinin ehliyetsiz bir kişi tarafından devredildiğini ve bu nedenle taşınmazın mülkiyetinin kendisine iadesini talep eder. Dava sonucunda, taşınmazın mülkiyetinin devredildiği işlemin geçersiz olduğu tespit edilirse, mahkeme taşınmazın mülkiyetinin davacıya iadesine karar verir.
Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptali ve tescil davasında zamanaşımı süresi, 10 yıldır. Dava, bu süre içinde açılmazsa, hakkı zamanaşımına uğrar.
Ehliyetsizlik Sebebiyle Tapu İptal Davası Kime Karşı Açılır?
Tapu iptal ve tescil davası, tapu kaydında mevcut olan taşınmazın mülkiyet hakkının eskisine iade edilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Bu dava, taşınmazın önceki kayıt maliki tarafından açılabilir. Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davasının açılabilmesi için, taşınmazın devrinin ehliyetsiz bir kişi tarafından yapılması gerekir.
Ehliyetsizlik, kişinin ayırt etme gücünün olmaması veya fiil ehliyetinin bulunmaması olarak tanımlanabilir. Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davası, tapu kaydında taşınmazın mülkiyet hakkı sahibi olarak gözüken kişiye karşı açılır. Bu kişi, taşınmazın ehliyetsiz kişiden devralındığı tarihte malik olarak gözüken kişidir. Örneğin, 18 yaşından küçük bir kişi, babasının taşınmazını satarak bir başkasına devreder. Bu durumda, ehliyetsiz olan kişinin babası, tapu iptal ve tescil davası açarak taşınmazın mülkiyetini geri alabilir.
Dava açacak kişinin, ehliyetsiz kişiden taşınmazı devraldığı tarihte taşınmazın malik olduğunu kanıtlaması gerekir. Bu kanıt, tapu kayıtları, mirasçılık belgesi, satın alma sözleşmesi gibi belgelerle sağlanabilir. Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davasında, davanın husumet bakımından hukuka uygun olması gerekir. Yani, dava doğru kişiler tarafından doğru kişilere karşı açılmalıdır. Bu nedenle, davanın açılacağı mahkeme, davanın konusu ve tarafları dikkate alınarak belirlenmelidir.
Ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davasında, davayı açan kişi, taşınmazın mülkiyetini geri almayı talep eder. Mahkeme, davanın kabulü halinde, taşınmazın mülkiyetinin ehliyetsiz kişiden devraldığı tarihte malik olan kişiye iadesine karar verir.
Hukuki Ehliyetsizlik Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Görevli Mahkeme: Hukuki ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davası, taşınmazın aynına ilişkin bir davadır. Bu nedenle, bu davalarda görevli mahkeme, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir.
Yetkili Mahkeme: Hukuki ehliyetsizlik nedeniyle tapu iptal ve tescil davalarında yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi, kesin yetkili mahkemedir. Taraflar anlaşarak davanın kesin yetkili yer mahkemesi dışında bir mahkemede görülmesini sağlayamazlar.