Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyete tabi taşınmaz malların tamamına veya bir kısmına, bedeli ödenmek üzere devlet tarafından el konulması veya ilgili taşınmaz üzerinde irtifak hakkı tesis edilmesi işlemidir. Kamulaştırma, devletin temel haklarından biri olan ve Anayasa’da da güvence altına alınan bir kurumdur.
Kamulaştırmanın amacı, kamu hizmetlerinin yürütülmesi, kamu yararına olan projelerin gerçekleştirilmesi ve kamunun ortak kullanımına yönelik alanların oluşturulmasıdır. Kamulaştırma yoluyla elde edilen taşınmazlar, yol, köprü, hastane, okul, park, sanayi tesisi gibi kamu hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli olan alanlar için kullanılmaktadır.
Kamulaştırma işlemi, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilir. Bu kanuna göre, kamulaştırmayı yapmaya yetkili idare, kamulaştırma kararının alınmasından sonra, kamulaştırılacak taşınmazın maliki veya zilyedine bildirimde bulunur. Bildirimde, kamulaştırma kararının tarihi, kamulaştırmanın konusu, kamulaştırma bedeli ve itiraz süresi belirtilir.
Kamulaştırılan taşınmazın maliki veya zilyedi, kamulaştırma bedeline itiraz edebilir. İtiraz, kamulaştırma kararında belirtilen itiraz süresinde, idareye veya mahkemeye yapılır. Mahkeme, itirazı inceleyerek, kamulaştırma bedelinin artırılması veya azaltılmasına karar verir.
Kamulaştırma işlemi, kamulaştırma kararının kesinleşmesinden itibaren 30 gün içinde tamamlanır. Kamulaştırma işleminin tamamlanmasından sonra, kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti, kamulaştırmayı yapan idareye geçer.
Kamulaştırma İşlemi İçin Aranan Şartlar
Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyete konu olan taşınmaz malların, idare tarafından satın alınması veya bedelinin karşılığında mülkiyetinin alınması işlemidir. Kamulaştırma, Anayasa’nın 46. maddesinde düzenlenmiştir. Kamulaştırma işleminin yapılabilmesi için bazı şartlar aranır. Bu şartlar, Anayasa’nın 46. maddesinde ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Kamulaştırma işlemi için aranan şartlar şu şekildedir:
- Kamulaştırma işlemi, ancak devlet veya diğer kamu tüzelkişileri tarafından yapılabilir.
- Kamulaştırma işlemi, kamu yararı amacıyla yapılmalıdır.
- Kamulaştırma işleminin yasal bir dayanağı olmalıdır.
- Kamulaştırma işlemine konu olan taşınmaz mal, özel mülkiyete tabi olmalıdır.
- Kamulaştırma işleminin kamu yararına uygun olması, kamulaştırmanın en önemli şartıdır. Kamu yararı, kamunun ihtiyacını karşılayan, kamunun menfaatini gözeten her türlü faaliyeti ifade eder.
- Kamu yararı, kamulaştırma işleminin gerçekleştirilmesi için yeterli bir sebeptir.
- Kamulaştırma işleminin yasal bir dayanağı olması, kamulaştırma işleminin hukuka uygunluğunun bir gereğidir. Kamulaştırma işleminin yasal dayanağı, Anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik veya uluslararası anlaşma olabilir.
- Kamulaştırma işlemine konu olan taşınmaz malın özel mülkiyete tabi olması, kamulaştırma işleminin temel şartıdır.
- Kamulaştırma işlemi ile kamu mülkiyetine geçirilen taşınmaz mal, daha önce özel mülkiyete tabi olmalıdır.
Kamulaştırma işlemi, Anayasa’da ve kanunlarda düzenlenen usul ve esaslara göre yapılır. Kamulaştırma işlemine karşı dava açılabilir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davası Nedir?
Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyete konu taşınmazların, idare tarafından karşılığında bedel ödenmek suretiyle mülkiyetinin alınması işlemidir. Kamulaştırma işlemi, idare tarafından taşınmaz maliki ile yapılan anlaşma yoluyla veya mahkeme kararı ile gerçekleştirilebilir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davası
Kamulaştırma işleminin anlaşma yoluyla gerçekleştirilememesi halinde, idare tarafından kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılabilir. Bu dava, taşınmaz maliki ile idare arasında taşınmazın bedeline ilişkin uyuşmazlığın çözülmesi amacıyla açılan bir davadır.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davası, Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, kamulaştırmanın uzlaşma yoluyla yapılamaması halinde, idare, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasını, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açabilir. Bu davada, mahkeme, taşınmazın bedelini, taşınmazın niteliği, emlak piyasasındaki rayiç bedeli, kamulaştırmanın amacı ve kamu yararı gibi hususları dikkate alarak belirler. Mahkemenin belirlediği bedel, taşınmaz malikine ödenir ve taşınmazın tapu kaydı idare adına tescil edilir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davası Nerede Açılmalıdır?
Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyetlerin devlet tarafından satın alınması işlemidir. Kamulaştırma işlemi, kamu yararı kararı alınması, kamulaştırma bedelinin tespiti ve ödenmesi, taşınmazın idareye devri olmak üzere üç aşamadan oluşur. Kamulaştırma bedelinin tespiti, kamulaştırma işleminin ikinci aşamasını oluşturur. Kamulaştırma bedeli, taşınmazın piyasa değerini ifade eder. Kamulaştırma bedeli, kamulaştırma idaresince tespit edilir ve taşınmaz sahibine ödenir. Kamulaştırma bedeli tespiti konusunda anlaşmazlık olması halinde, taşınmaz sahibi tarafından kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılabilir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davasında Görevli Mahkeme
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında görevli mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Bu davalarda basit yargılama usulü uygulanır.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davasında Yetkili Mahkeme
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescili Davasının Yargılaması
Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla özel mülkiyete tabi bir taşınmazın mülkiyetinin, kamulaştırmayı yapan idareye bedel karşılığında geçirilmesidir. Kamulaştırma işlemi, kamulaştırma kararının tapu siciline şerh edilmesiyle tamamlanır. Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili, kamulaştırma işleminin son aşamasını oluşturur. Kamulaştırma bedelinin tespiti, kamulaştırmayı yapan idare tarafından yapılır. İdare, taşınmazın bedelini, taşınmazın niteliği, bulunduğu yer, kullanım şekli, emsal satış fiyatları ve diğer kriterleri dikkate alarak belirler.
Taşınmaz maliki, idarenin belirlediği kamulaştırma bedeline itiraz edebilir. Bu durumda, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılır. Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde görülür. Bu davalarda, görevli ve yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesidir. Bu davalarda basit yargılama usulü uygulanır ve bu davalar adli tatilde de görülür. Davacı, kamulaştırmayı yapan idaredir. Davalı ise taşınmaz malikidir. Eğer taşınmaz maliki ölü ise, bu kişi hakkında açılan dava reddedilmeyip Kamulaştırma Kanunu’nun 14/5 maddesi uyarınca mirasçıları aleyhine davaya devam olunur.
Dava, taşınmazın kamulaştırılmasına ilişkin idari işlemin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde açılabilir. Dava süresinde açılmazsa, kamulaştırma bedeli kesinleşir. Dava açıldıktan sonra, mahkeme öncelikle tarafların iddia ve savunmalarını dinler. Daha sonra, taşınmazın bedelini tespit etmek için bilirkişi görevlendirir. Bilirkişiler, taşınmazın değerine ilişkin raporlarını mahkemeye sunar. Mahkeme, bilirkişi raporlarını dikkate alarak, taşınmazın bedelini tespit eder. Tespit edilen bedel, taraflara tebliğ edilir. Taraflar, mahkemenin tespit ettiği bedele itiraz edebilirler. Bu durumda, mahkeme, tarafların itirazlarını değerlendirerek, bedeli yeniden tespit edebilir. Mahkeme, taşınmazın bedelini kesin olarak tespit ettikten sonra, taşınmazın idare adına tesciline karar verir.
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasının yargılaması, yaklaşık 1 yıl sürmektedir. Bu süre, bilirkişi raporunun hazırlanması ve tarafların itirazlarının değerlendirilmesi gibi nedenlerle daha da uzayabilir.
İlgili makale: Kamulaştırmasız El Atma Nedir?